Αποκαλυπτήρια του μνημείου της γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους πραγματοποιήθηκαν χθες, Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2019, στην πλατεία Φραγκόλιμνας. Το μνημείο αυτό ανεγέρθηκε με πρωτοβουλία του Δήμου Καλαμάτας, σε συνεργασία με την κοινότητα των Αρμενίων που διαβιούν στον τόπο μας και θα αποτελεί διαρκή υπόμνηση του χαμού εκατοντάδων χιλιάδων Αρμενίων, σε διάστημα μερικών ετών, που συμβολικά έχει επικρατήσει να τιμάται στις 24 Απριλίου 1915.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ: «Η ΙΣΤΟΡΙΑ
ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΕΤΑΙ»
Σε χαιρετισμό, τον οποίον απηύθυνε, ο Δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος ανέφερε τα εξής:
«Σας ευχαριστώ θερμά για την σημερινή σας παρουσία σε αυτήν την τόσο σημαντική εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων του μνημείου για τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Ως γενοκτονία των Αρμενίων αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη γενοκτονίας και ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε εξόντωση, αλλά εκτοπισμός του Αρμενικού πληθυσμού.
Για όλα αυτά θα μας μιλήσει σήμερα ο Δόκτορας Ιωάννης Πλεμμένος, Ερευνητής του Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, τον οποίο και ευχαριστώ από καρδιάς για την σημερινή του παρουσία στην εκδήλωση του Δήμου μας.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων πραγματοποιήθηκε, και πραγματοποιήθηκε παράλληλα ΚΑΙ με τον ίδιο τρόπο με τις γενοκτονίες σε βάρος και άλλων Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή των Ελλήνων και των Ασσυρίων και άλλων.
Η ιστορία δεν αλλάζει και δεν παραγράφεται!
Είναι υποχρέωση όλων μας να τιμάμε και να μη λησμονούμε όλες αυτές τις αθώες ψυχές, που αναίτια και αδικαιολόγητα έφυγαν με μαρτυρικό τρόπο από τη ζωή.
Με αυτό το μνημείο, δημιουργία του γλύπτη Κώστα Δούση, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά, αποτίουμε φόρο τιμής στους πάνω από 1,5 εκατομμύριο σφαγιασθέντες του Αρμενικού λαού. Κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου θα είμαστε εδώ!».
Ο Δήμαρχος εξέφρασε ευχαριστίες προς τους εκπροσώπους των Αρμενίων σε πανελλαδικό επίπεδο για την παρουσία τους, καθώς και προς την Πρόεδρο του Τοπικού Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της εκκλησίας Αγίου Νικολάου της Αρμενικής Κοινότητας Καλαμάτας Σοφία Μαρκαριάν για τη συνεργασία.
ΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ
Ακολούθησε η αποκάλυψη του μνημείου, η τέλεση αγιασμού από τον Αρχιεπίσκοπο των Αρμενίων κ. Κεγάμ Χατσεριάν και, κατόπιν, η τέλεση τρισαγίου για τα θύματα της γενοκτονίας από τον Αρχιμανδρίτη Φίλιππο Χαμαργιά, Πρωτοσύγκελλο της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας και εκπρόσωπο του Μητροπολίτη κ. Χρυσοστόμου.
Π. ΝΙΚΑΣ: «ΟΙ ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ
ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ ΑΣΒΕΣΤΗ Η ΜΝΗΜΗ»
Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, ο Πρόεδρος του Εθνικού Κεντρικού Συμβουλίου της Αρμενικής Κοινότητας της Ελλάδος δόκτωρ Παύλος - Μπογός Τσολακιάν, το μέλος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Σέρκο Καπλανιάν και η γενική γραμματέας του Τοπικού Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της εκκλησίας Αγίου Νικολάου της Αρμενικής Κοινότητας Καλαμάτας Βαρσενίκ Γκαλεστιάν. Ο Π. Νίκας, ο οποίος επί δημαρχοντίας του προώθησε την ανέγερση του μνημείου, επεσήμανε μεταξύ άλλων τα εξής: «Εγώ είμαι συγκινημένος σήμερα. Είναι μία πολύ μεγάλη μέρα. Είναι μία εκδήλωση τιμής και ευγνωμοσύνης, μία μέρα μνήμης για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα των Αρμενίων. Μία σφαγή, που έχει συγκλονίσει και συνεχίζει να συγκλονίζει την παγκόσμια κοινότητα. Αυτό οφείλεται στους αγώνες ενός μικρού λαού, ο οποίος σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, επιτελώντας το χρέος προς τους προγόνους του, αγωνίζεται για να μείνει ασβέστη η μνήμη». Από τους εκπροσώπους των Αρμενίων εκφράσθηκαν ευχαριστίες προς το Δήμο Καλαμάτας για τη δημιουργία του μνημείου.
ΙΩΑΝ. ΠΛΕΜΜΕΝΟΣ: «ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΟΥ
ΚΡΥΒΕΙ ΣΤΕΝΑΓΜΟΥΣ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥΑ»
Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Δόκτωρ Ιωάννης Πλεμμένος, Ερευνητής του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος είπε τα ακόλουθα:
«Συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ για ένα ιερό σκοπό: τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου, που αν και δεν συνδέεται άμεσα με την τοπική ιστορία και τον Ελληνισμό, εντούτοις κρύβει μέσα του τους ίδιους στεναγμούς και τα ίδια δάκρυα. Ούτως ή άλλως τα περισσότερα μνημεία αποτελούν χώρους ιστορικής μνήμης, και έχουν αρχίσει πρόσφατα να μελετώνται με ιδιαίτερη προσοχή και ενδιαφέρον από επιστήμονες, ιστορικούς αλλά και ανθρωπολόγους, ως υλικά τεκμήρια ιστορικής αφήγησης. Και τούτο, διότι κάθε μνημείο κουβαλάει πάνω του στοιχεία που δεν αφορούν μόνο την περίοδο της δημιουργίας του, αλλά και της αποθησαυρισμένης ιστορικής μνήμης της τοπικής κοινωνίας όπου ανήκει.
Το συγκεκριμένο, μνημείο όμως, συνδέεται και με άλλο τρόπο με τον τόπο αυτό: συνομιλεί και διαλέγεται με τα υπόλοιπα μνημεία της πόλης, αρκετά από τα οποία έχουν κατασκευαστεί πρόσφατα και βρίσκονται πολύ κοντά μας. Πρόκειται αφενός για την τριλογία της πάνω πόλης, δηλαδή το άγαλμα της Ελευθερίας, την Ελλάδα που στεφανώνει τον αγωνιστή και τη στήλη των σεισμών. Το μνημείο που αποκαλύπτεται σήμερα, συνδέεται αμεσότερα με την αναθηματική στήλη της Μικράς Ασίας στην πλατεία του Ναού της Αναλήψεως, καθώς αναφέρεται στον ίδιο περίπου γεωγραφικό χώρο, όπου Ρωμιοί και Αρμένηδες συμβίωσαν αρμονικά κατά τη μακρά περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ
Βέβαια, το ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων ήταν αρμονικές δεν σημαίνει ότι το ίδιο συνέβαινε μεταξύ αυτών και της Οθωμανικής διοίκησης, που ασκούσε απόλυτη σχεδόν κυριαρχία σε όλες τις εθνοτικές κοινότητες της αυτοκρατορίας, έστω και αν είχε επιτρέψει ένα είδος (περιορισμένης) εσωτερικής αυτονομίας. Τα γεγονότα που συνδέονται με τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας (από την άλωση της Πόλης μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή) είναι αρκετά γνωστά και δεν χρήζουν αναψηλάφησης. Λιγότερο γνωστές, όμως, στο ευρύτερο ελληνικό κοινό είναι οι περιπέτειες των Αρμενίων από τον ύστερο 19ο αιώνα μέχρι και το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πρόκειται για μια μεταβατική εποχή, κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει να καταρρέει και αποτελούσε τον Μεγάλο Ασθενή της Ευρώπης. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από κινήματα των λαών της αυτοκρατορίας που δεν είχαν ακόμα συγκροτηθεί σε έθνη-κράτη, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι σήμερα τιμώμενοι Αρμένιοι αλλά και οι Αλβανοί. Κάποιοι ιστορικοί (όχι μόνο Τούρκοι αλλά και φίλα προσκείμενοι στην Τουρκία), έχουν κατηγορήσει τους Αρμενίους για υπερβολική αντίδραση και εθνικιστικό παροξυσμό. Στην πραγματικότητα, οι Αρμένιοι δεν έκαναν τίποτα παραπάνω από αυτό που είχαν κάνει λίγο νωρίτερα άλλοι λαοί της αυτοκρατορίας και οι οποίοι είχαν ήδη κερδίσει την ανεξαρτησία τους: πολέμησαν με την ψυχή τους για τη ζωή και το μέλλον τους!
Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ
Τι συνέβη όμως και η υπόθεση μιας ελεύθερης και ανεξάρτητης Αρμενίας δεν τελεσφόρησε εγκαίρως (δηλαδή πριν τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας); Αν και η ερμηνεία των γεγονότων είναι συχνά σύνθετη και πολύπλοκη, ένας κρίσιμος παράγοντας ήταν η αμφιλεγόμενη (και ανταγωνιστική) στάση των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, τόσο απέναντι στους Αρμενίους όσο και απέναντι στην Υψηλή Πύλη. Χωρίς να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες, θα επισημάνουμε κάποια σημαντικά και κρίσιμα σημεία αυτής της υπόθεσης. Αν και αυτά αφορούν την ιστορία της Αρμενίας, εντούτοις συνδέονται και με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, επιτρέποντάς μας έτσι να βγάλουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα και για τα καθ’ ημάς.
Πρώτα-πρώτα έχουμε τον Ρωσικό παράγοντα, στον οποίον οι Αρμένιοι είχαν εναποθέσει τις μεγαλύτερες ελπίδες τους για ανεξαρτησία. Το 1878, η Ρωσία είχε εξέλθει νικήτρια από ένα Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, ο οποίος κατέληξε στη δημιουργία τεσσάρων ανεξάρτητων Βαλκανικών κρατών (Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου). Οι Αρμένιοι, που είχαν ήδη αρχίσει να διεκδικούν την αυτονομία τους, στράφηκαν στη Ρωσία με την οποία είχαν περισσότερους πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς. Η Ρωσία εμποδιζόταν, όμως, από Αγγλία και Γαλλία, που δεν επιθυμούσαν την κάθοδό της προς νότον και οι οποίες υποτίθεται ότι ανέλαβαν να λύσουν το Αρμενικό ζήτημα.
ΠΡΩΤΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΗΡΕΣ ΣΦΑΓΕΣ
Παρόλα αυτά, οι πρώτες οργανωμένες εξεγέρσεις των Αρμενίων κατέληξαν σε αιματηρές σφαγές (μεταξύ 1894-6), με απολογισμό από 100.000 έως 300.000 θύματα. Στους Αρμενίους απαγορεύτηκε η χρήση της μητρικής γλώσσας και τέθηκαν εμπόδια στη λειτουργία των σχολείων τους. Αν και οι ελπίδες των Αρμενίων αναπτερώθηκαν με την έλευση των Νεοτούρκων (1908), η νέα κυβέρνηση άρχισε να τους βλέπει με καχυποψία, λόγω της συμμετοχής τους ως εθελοντών στον Ρωσικό στρατό. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε το 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι απαγχονίστηκαν. Λίγο αργότερα διατάχθηκε η μετακίνηση Αρμενικών πληθυσμών προς τη Συρία, κατά τη διάρκεια της οποίας υπολογίζεται ότι χάθηκαν 1.000.000 με 1.500.000 ψυχές.
ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΣΤΙΣ 24/4/1915
Στα γεγονότα του 1915 (που άρχισαν στις 24 Απριλίου) αναφέρεται η Γενοκτονία των Αρμενίων, που έχει ήδη αναγνωριστεί από 32 χώρες, με πιο πρόσφατη την απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ (και μάλιστα με ευρεία πλειοψηφία).
Εδώ επιτρέψτε μου μια παρένθεση, η οποία προέκυψε μετά την πολύ πρόσφατη είδηση ότι η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων δεν επικυρώθηκε από τη Γερουσία, κατόπιν σχετικού αιτήματος (πιθανώς εν όψει της επίσκεψης του Τούρκου Προέδρου στις ΗΠΑ). Πρόκειται βέβαια για μια ατομική πρωτοβουλία Αμερικανού γερουσιαστή, που μπορεί να ανατραπεί στο μέλλον, αλλά προς το παρόν αντικατοπτρίζει τη διαχρονική σχεδόν αμφιθυμία των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στους Αρμενίους και την ιστορία τους. Για άλλη μια φορά, η ιστορία γράφεται (και ξαναγράφεται) με όρους διπλωματίας.
Αν και η Τουρκία, ως «διάδοχη» κρατική οντότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρνείται να δεχθεί τη χρήση του όρου (γενοκτονία), κάνοντας λόγο για εκτοπισμό και λιγότερα θύματα, ο διεθνής παράγοντας φαίνεται πως την έχει αποδεχθεί. Το 1996 το ελληνικό Κοινοβούλιο αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ενώ το 2014 ποινικοποίησε την άρνησή της. Η δε πρόσφατη μετάβαση και οι δηλώσεις του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου στην Αρμενία επισφράγισαν την αντιμετώπιση του ζητήματος από το επίσημο ελληνικό κράτος.
Η ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΕΝΩΝΕΙ
ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΛΑΟΥΣ
Η Καλαμάτα, ως η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε από την Οθωμανική κυριαρχία, είναι ένας ιδανικός τόπος που ενώνει τους δύο λαούς, Έλληνες και Αρμενίους, στέλνοντας ένα μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας για τη θετική έκβαση των αγώνων για ελευθερία και δικαίωση. Ένας ακόμα κοινός παρονομαστής είναι η χριστιανική πίστη, που αν και δοσμένη σε διαφορετικές αποχρώσεις (λόγω ιστορικών συγκυριών), ανήκει σε ένα κοινό θρησκευτικό και πολιτισμικό καμβά. Αυτό αντιπροσωπεύει και ο σταυρός που κοσμεί το μνημείο, σκαλισμένος σε κόκκινο μάρμαρο από την Αρμενία, και συμβολίζει το αίμα των θυμάτων της Γενοκτονίας. Πάνω από όλα, όμως, το μνημείο θα αποτελεί μια διαρκή υπόμνηση για το πού μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη εκδικητικότητα και μοχθηρία, καθώς και ένα κάλεσμα για το τι πρέπει να αποφεύγεται από τους εκάστοτε κρατούντες των εθνών». Ο κ. Πλεμμένος ολοκλήρωσε την ομιλία του ευχηθείς να είναι αιωνία η μνήμη των θυμάτων της γενοκτονίας.
Κατόπιν, πραγματοποιήθηκε κατάθεση στεφάνων. Στο μνημείο της γενοκτονίας, στεφάνους εναπέθεσαν:
1. Ο Δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος
2. Ο Βουλευτής Μεσσηνίας Μίλτος Χρυσομάλλης
3. Ο Βουλευτής Μεσσηνίας Περικλής Μαντάς
4. Ο Βουλευτής Μεσσηνίας Αλέξης Χαρίτσης
5. Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας
6. Ο Πρόεδρος του Εθνικού Κεντρικού Συμβουλίου της Αρμενικής Κοινότητας της Ελλάδος δόκτωρ Παύλος - Μπογός Τσολακιάν
7. Το μέλος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Σέρκο Καπλανιάν
9. Η Πρόεδρος του Τοπικού Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της εκκλησίας Αγίου Νικολάου της Αρμενικής Κοινότητας Καλαμάτας Σοφία Μαρκαριάν.
Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, στη συνέχεια, και αποδόθηκαν οι εθνικοί ύμνοι Αρμενίας και Ελλάδος.
Την εκδήλωση τίμησε, μεταξύ άλλων, ομάδα Αρμενίων Προσκόπων από την Κοινότητα των Αθηνών με τις σημαίες της Αρμενίας και της Ελλάδος.
Η τελετή έκλεισε με τον εθνικό χορό της Αρμενίας, για να τιμηθεί η μνήμη των θυμάτων της γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους. Το χορό απέδωσαν κορίτσια και αγόρια της χορευτικής ομάδας Νανόρ του Αρμενικού Πολιτιστικού Συλλόγου Χαμασκαήν.
