Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τον εμβολιασμό για τον κορονοϊό
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΡΟΝΟΪΟ
1. Ποιά εμβόλια είναι σήμερα εγκεκριμένα και είναι διαθέσιμα για τον ειδικό εμβολιασμό;
Το διαθέσιμο εμβόλιο με το οποίο έχουν ξεκινήσει και συνεχίζονται οι εμβολιασμοί είναι της εταιρείας Pfizer και πολύ σύντομα θα είναι και το αντίστοιχο της εταιρείας Moderna που έχει ήδη λάβει τις αρχικές εγκρίσεις από τις Ευρωπαϊκές Αρχές. Αμφότερα στηρίζονται στην τεχνολογία mRNA.
2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του εμβολίου της Pfizer;
Το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech φέρει τον κωδικό BNT162b2 και για την ολοκλήρωση του εμβολιασμού απαιτούνται 2 δόσεις με μεσοδιάστημα χορήγησης 21 ημερών. Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκά στον δελτοειδή μυ του βραχίονα. Το εμβολιαστικό υλικό δεν περιέχει πρωτεΐνες από αυγό όπως τα συνήθη εμβόλια, συντηρητικά και κόμμι. Ενδείκνυται για ηλικίες μεγαλύτερες των 16 ετών και αναφέρεται προφύλαξη μέχρι και 95% από την λοίμωξη με κορονοϊό. Όποιος εμβολιαστεί μπορεί να κολλήσει τον ιό αλλά προστατεύεται και δεν πρόκειται να νοσήσει βαριά και επομένως δεν θα απαιτηθεί να νοσηλευθεί σε μονάδα εντατικής θεραπείας.
Στις μελέτες ανάδειξης της δραστικότητας και ασφάλειας του εμβολίου οι εθελοντές ανήκαν κατά 81,9% στην λευκή φυλή, με ισοκατανομή ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες και σε ποσοστό 21,45% ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών. Είχαν παχυσαρκία σε ποσοστό 35,1%, σακχαρώδη διαβήτη 8,4% και σε 7,8% αναπνευστικά νοσήματα.
Το εμβόλιο θα πρέπει να αποθηκεύεται στους -70ο C και μόνο 5 ημέρες στην συνήθη ψύξη. Πριν την χορήγηση θα πρέπει να γίνει η διάλυση με φυσιολογικό ορό του εμβολιαστικού υλικού που εμπεριέχεται στο φιαλίδιο και αν δεν χορηγηθεί εντός εξαώρου θα πρέπει να αχρηστεύεται.
3. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του εμβολίου της Moderna;
Το εμβόλιο της Moderna ΤΧ φέρει τον κωδικό mRNA-1273 και για την ολοκλήρωση του εμβολιασμού απαιτούνται 2 δόσεις με μεσοδιάστημα χορήγησης 28 ημερών. Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκά στον δελτοειδή μυ του βραχίονα. Το εμβολιαστικό υλικό δεν περιέχει πρωτεΐνες από αυγό όπως τα συνήθη εμβόλια, συντηρητικά και κόμμι. Ενδείκνυται για ηλικίες μεγαλύτερες των 18 ετών και αναφέρεται προφύλαξη μέχρι και 94,1% από την λοίμωξη με κορονοϊό.
Το εμβόλιο της Moderna αποθηκεύεται στους -20ο C για 6 μήνες και στη συνήθη ψύξη μέχρι ένα μήνα. Μπορεί να διατηρηθεί σε θερμοκρασία δωματίου για 12 ώρες και δεν απαιτείται διάλυση του εμβολιαστικού υλικού πριν την χορήγησή του.
Οι τυχόν ανεπιθύμητες αντιδράσεις μετά τον εμβολιασμό είναι πανομοιότυπες με εκείνες που αναφέρονται στο εμβόλιο της Pfizer.
Στις μελέτες ανάδειξης της δραστικότητας και ασφάλειας του εμβολίου οι εθελοντές ανήκαν κατά 79,4% στην λευκή φυλή, με ισοκατανομή ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες και σε ποσοστό 25,3% ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών. To 25,4% των εθελοντών ήταν υγειονομικοί, το 22,3& είχαν ένα παράγοντα κινδύνου που τους κατέτασσε σε ευπαθή ομάδα (νοσήματα αναπνευστικού, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, ηπατοπάθεια, AIDS) και το 4% των εθελοντών είχε 2 ή περισσότερα προβλήματα υγείας.
4. Τα εμβόλια της τεχνολογίας mRNA υπάρχει η πιθανότητα να οδηγήσουν σε εμφάνιση λοίμωξης από κορονοϊό σε κάποια άτομα;
Τα εμβόλια αυτά δεν περιέχουν τον κορονοϊό ζωντανό ή σε εξασθενημένη μορφή ή τμήματά του και επομένως δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Επίσης το mRNA που περιέχουν είναι αδύνατο να αφομοιωθεί από το γενετικό υλικό (DNA) του εμβολιαζόμενου. Το mRNA είναι πολύ ασταθές βιομόριο και καταστρέφεται πολύ γρήγορα.
5. Υπάρχουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις από τον εμβολιασμό;
Οι μέχρι σήμερα ασφαλείς πληροφορίες που έχουμε αναφέρουν την εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων σε πολύ ελάχιστες περιπτώσεις και μόνο σε εκείνους που έχουν αλλεργία στα έκδοχα του εμβολίου (πολυεθυλενογλυκόλη - PEG & πολυσορβίτες). Το εμβόλιο δεν περιέχει πολυσορβίτες αλλά όσοι αναπτύσσουν αλλεργική αντίδραση σε αυτούς έχουν μεγάλη την πιθανότητα να αναπτύξουν και στην πολυεθυλενογλυκόλη. Για το λόγο αυτό τα άτομα με τροφικές ή άλλες αλλεργίες δεν αποκλείονται του εμβολιασμού. Οι υπόλοιπες καταγεγραμμένες ανεπιθύμητες αντιδράσεις αποτελούν τις συνήθεις μετά από κάθε εμβολιασμό. Αναμένεται σε μερικά άτομα 1-3 ημέρες μετά τον εμβολιασμό και ιδιαίτερα μετά και την δεύτερη δόση να εμφανίσουν κεφαλαλγία, κακουχία, εύκολη κόπωση και δεκατική πυρετική κίνηση με φρικία που υποχωρούν στα συνήθη αντιπυρετικά-αναλγητικά. Συχνά στο σημείο της ένεσης παρατηρείται άλγος, οίδημα και ερυθρότητα που υποχωρεί μετά 48ωρο.Γενικά όλες οι παρενέργειες χαρακτηρίζονται ως ελαφράς ή μέτριας βαρύτητας και διαρκούν το μέγιστο μέχρι μια εβδομάδα μετά τον εμβολιασμό. Σπάνια μπορεί να επηρεάσουν την εκτέλεση συνήθων καθημερινών δραστηριοτήτων. Οι μέχρι τώρα μελέτες επισημαίνουν ότι η υψηλού βαθμού νοσηρότητα και θνητότητα ήταν παρόμοια με εκείνη του εικονικού φαρμάκου και επομένως δεν συσχετίστηκε με το εμβόλιο. Εντούτοις συνεχίζουν να καταγράφονται όλες οι αναφορές για ανεπιθύμητες αντιδράσεις από τον εμβολιασμό παγκοσμίως και εξετάζονται από τις ειδικές υγειονομικές επιτροπές. Από τη μέχρι σήμερα εμπειρία από την χορήγηση 1,9 εκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου της Pfizer στις ΗΠΑ μόνο 29 άτομα εμφάνισαν σοβαρή αλλεργική αντίδραση.
6. Γιατί δεν γίνεται ο εμβολιασμός με απλή σειρά προτεραιότητας αλλά ανάλογα με ομάδες που μπορεί να ανήκει ο καθένας μας;
Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθούν άμεσα αφού δεν έχουν την δυνατότητα διάθεσης εμβολίων μέσα σε μια ιδιαίτερα απαιτητική παγκόσμια αγορά. Επίσης τα εμβολιαστικά κέντρα χρειάζονται χρόνο για να εμβολιάσουν όλους τους πολίτες. Έτσι για την κάλυψη των εμβολιαστικών αναγκών του πληθυσμού αφού θα υπάρχουν αξεπέραστες καθυστερήσεις αποφασίστηκε ο εμβολιασμός να γίνει με επιλογή των ατόμων που είτε κινδυνεύουν περισσότερο από τον κορονοϊό αφού είναι υποχρεωτικά εκτεθειμένοι στον ιό μέσα στους εργασιακούς τους χώρους όπως είναι οι υγειονομικοί ή ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ή είναι μεγαλύτερης ηλικίας. Για τη συνέχεια η επαγγελματική κατηγορία σε συνδυασμό με την ηλικιακή ομάδα θα αποτελούν τα κριτήρια προτεραιότητας. Ό στόχος αυτού του σχεδιασμού είναι να προληφθούν όσο ταχύτερα γίνεται ο θάνατος ή η ανάγκη νοσηλείας σε εντατική μονάδα των πιο επίφοβων για νόσηση ατόμων.
7. Εκτός από τους υγειονομικούς και τα άτομα μεγάλης ηλικίας ποιες είναι οι άλλες επαγγελματικές ομάδες που οφείλουν να εμβολιαστούν ανεξάρτητα από την ηλικία;
Οι εργαζόμενοι σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων, οι υπηρετούντες σε κοινωνικά επαγγέλματα όπως οι πυροσβέστες, οι αστυνομικοί, οι σωφρονιστικοί φύλακες, οι εργαζόμενοι στην μεταποιητική βιοτεχνία- βιομηχανία τροφίμων, οι ταχυδρομικοί, οι εργαζόμενοι σε σημαντικούς κλάδους της βιομηχανίας, οι εργαζόμενοι στα καταστήματα διάθεσης τροφίμων, οι εργαζόμενοι στα δημόσια μέσα μεταφοράς επιβατών καθώς και στον εκπαιδευτικό τομέα. Στη συνέχεια στη σειρά εμβολιασμού θα πρέπει να τεθούν οι εργαζόμενοι στις μεταφορές και την διαχείριση αγαθών, στην προετοιμασία γευμάτων και εστίαση γενικότερα, στην οικοδομική δραστηριότητα, στις οικονομικές υπηρεσίες, στην ψηφιακή τεχνολογία, στις επικοινωνίες, στην ενέργεια, στο νομικό κλάδο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο ΕΟΔΥ θα ενημερώνει το κοινό σχετικά με τη σειρά των εμβολιασμών που θα αποφασίζεται κάθε φορά.
8. Αυτοί που νόσησαν από κορονοϊό πρέπει να εμβολιαστούν;
Θα πρέπει να εμβολιαστούν γιατί η νόσηση μπορεί να αφήσει μια σχετική φυσική προστασία για ένα τρίμηνο αλλά είναι άγνωστο πόσο χρονικό διάστημα θα κρατήσει. Η ενεργητική ανοσία όμως με τον εμβολιασμό θα είναι πολύ πιο ισχυρή της παθητικής από την νόσηση και θα προφυλάσσει για μακρόν. Δεν απαιτείται ο έλεγχος τίτλου αντισωμάτων πριν τον εμβολιασμό σε ασθενείς που έχουν νοσήσει στο παρελθόν αλλά μόνο να έχει παρέλθει χρονικό διάστημα πέραν του τριμήνου μετά από την ίαση.
9. Αυτός που νοσεί μπορεί να εμβολιασθεί ώστε να ξεπεράσει πιο εύκολα την λοίμωξη από τον κορονοϊό;
Αυτοί που νοσούν αντενδείκνυται να εμβολιαστούν και θα πρέπει να αναμένουν το τρίμηνο διάστημα μετά την ίασή τους.
10. Είναι απαραίτητος ο εμβολιασμός κατά την κύηση και τον θηλασμό;
Δεν συνιστάται ο ειδικός εμβολιασμός κατά την κύηση επειδή δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είναι ασφαλής τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο. Εάν η μητέρα ανακαλύψει ότι είναι έγκυος αφού έχει ήδη λάβει την πρώτη δόση του εμβολίου δεν πρέπει να λάβει την δεύτερη δόση. Εάν μια υποψήφια μητέρα είναι σε διαδικασία σύλληψης και επιθυμεί όμως να εμβολιασθεί για προσωπικούς ιατρικούς λόγους (σακχαρώδης διαβήτης), τότε οφείλει να έχει αρνητικό τεστ κυήσεως πριν τον εμβολιασμό της. Επίσης δεν συνιστάται ο ειδικός εμβολιασμός κατά τον θηλασμό επειδή και πάλι δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είναι ασφαλής τόσο για τη μητέρα όσο και για το νεογνό.
11. Ο εμβολιασμός θα βοηθήσει να ξεπεράσουμε την πανδημία και τα δεινά της και να επανέλθουμε στην κανονικότητα;
Το να φοράμε τη μάσκα προσώπου, να κρατάμε τις αποστάσεις μεταξύ μας και να ακολουθούμε με ευλάβεια τους γενικούς κανόνες ατομικής υγιεινής μειώνει τον κίνδυνο έκθεσης μας στον ιό, της διασποράς του στην κοινότητα που ζούμε αλλά δεν αρκούν για να ξεπεράσουμε την πανδημία. Ο εμβολιασμός έρχεται να προστεθεί στην φαρέτρα των αμυντικών μας μέσων που διαθέτουμε αλλά ακόμα πιο σημαντικό να μας προστατεύει από τον κορονοϊό σε περίπτωση που "συναντηθούν οι δρόμοι μας" αφού θα έχει ενεργοποιήσει από πριν το ανοσοποιητικό μας σύστημα με την παραγωγή των ειδικών αντισωμάτων που αποτελούν τα πλέον ειδικά, κατάλληλα και αποτελεσματικά όπλα εναντίον του ανθρωποφάγου ιού.
12. Υπάρχουν άλλα μέτρα που θα πρέπει να λάβουμε σαν πολίτες για να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία την επιβουλή της υγείας μας από τον κορονοϊό;
Για να ξεπεράσουμε την πανδημία θα πρέπει να εφαρμόζουμε όλα τα γνωστά μέτρα μαζί με τον εμβολιασμό μέχρι να προφυλαχτεί με το εμβόλιο τουλάχιστον το 70% των κατοίκων ώστε να χαλαρώσουν σταδιακά τα μέτρα. Μέχρι τότε κρατάμε τα συνήθη μέτρα προστασίας, αποφεύγουμε να αγγίζουμε το πρόσωπό μας με τα χέρια μας που σύμφωνα με στατιστικές παρατηρήσεις το κάνουμε μηχανικά μεταξύ 9-23 φορές την ώρα. Καταναλώνουμε άφθονα υγρά ισόποσα με τουλάχιστον 8 ποτήρια νερό ημερησίως, διατηρούμε μια ισορροπημένη ενεργειακά μεσογειακή διατροφή σύμφωνα με την φυσική μας δραστηριότητα, πλούσια σε λαχανικά και φρούτα που ενισχύουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα, γαλακτοκομικά και ψάρια πλούσια σε βιταμίνη D γιατί υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ασθενείς από Covid-19 λοίμωξη παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης αυτής. Διατηρούμαστε τέλος σωματικά ενεργείς με καθημερινή άσκηση που επίσης ενισχύει το ανοσοποιητικό.
13. Τα εγκεκριμένα εμβόλια προστατεύουν από τη νέα μετάλλαξη του ιού N501Y που ευθύνεται για την μεγαλύτερη ικανότητα διασποράς του;
Πρόσφατη μελέτη υποδεικνύει ότι το εμβόλιο της Pfizer προφυλάσσει και από αυτό το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος του κορονοϊού που πρωτοεντοπίστηκε στην Νότια Αφρική και Μεγάλη Βρετανία.
14. Έκανα τη δεύτερη δόση του εμβολίου και μετά από δύο ημέρες έχω κάτω από τη μασχάλη (στο χέρι που έκανα το εμβόλιο) ένα φούσκωμα-πρήξιμο. Είναι φυσιολογικό ή να ανησυχήσω;
Ναι, είναι φυσιολογικό. Μετά από λίγα 24ωρα θα περάσει. (Η απάντηση δόθηκε από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
15. Έχω νοσήσει Νοέμβριο 2020. Φεβρουάριο έκανα την πρώτη δόση της moderna. Μάρτιο έχω ραντεβού για την δεύτερη δόση. Πρέπει να κάνω έλεγχο αντισωμάτων για να κάνω την δεύτερη δόση;
Όχι, δεν έχει κανένα νόημα.
16. Απαγορεύονται να καταναλωθούν, κάποια φαγητά, πριν και μετά τον εμβολιασμό, με το εμβόλιο της AstraZeneca;
Όχι, δεν υπάρχει πρόβλημα.
17. Έχω νοσήσει τον Φεβρουάριο 2021 πότε πρέπει να κάνω το εμβόλιο;
Και άμεσα να το κάνετε δεν θα πάθετε κάτι.
18. Μου ήρθε μήνυμα για εμβολιασμό στη Χαλκίδα εχω χαπ και δεν μπορώ να μετακινηθώ μένω Ωρωπό τι κανω;
Καταρχάς, θα πρέπει να ακυρωθεί το κλεισμένο ραντεβού. Ύστερα θα κλείσετε νέο ραντεβού, σε κοντινό φαρμακείο, για να κάνετε το εμβόλιο στο κοντινότερο Κέντρο Υγείας. (Η απάντηση δόθηκε από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
19. Είμαι αλλεργικός στα δήγματα της κοινής σφήκας, θα έχω πρόβλημα αν εμβολιαστώ κατά του κορονοιού;
Όχι, κανένα πρόβλημα. (Η απάντηση δόθηκε από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
20. Χρειάζεται αποχή από συγκεκριμένες τροφές μετά το εμβόλιο;
Όχι, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. (Η απάντηση δόθηκε από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
21. Είμαι 70 ετών μόνιμος κάτοικος Αθήνας. Λόγω covid παραμένω ένα χρόνο στο εξοχικό μου στην Κορώνη Μεσσηνίας. Θα μπορέσω να κλείσω ραντεβού για το εμβόλιο στη Μεσσηνία;
Καλημέρα σας. Μπορείτε να πάτε σε φαρμακείο, που βρίσκεται κοντά στη οικία σας, και να δώσετε τα στοιχεία σας. Θα σας κλείσουν το συντομότερο δυνατό ραντεβού στο κοντινότερο Κέντρο Υγείας. (Η απάντηση δόθηκε από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
22. Έχει αναφερθεί ότι μετά τον εμβολιασμό και μάλιστα μετά τη δεύτερη δόση εμφανίζονται κάποιες παρενέργειες. Πρέπει να ανησυχούμε γι’ αυτές;
Απάντηση: Παρενέργειες του τύπου της κακουχίας, πονοκεφάλου, μυαλγιών και πυρετού έχουν συχνά αναφερθεί να αναφέρονται μετά τον εμβολιασμό και ιδιαίτερα μετά τη δεύτερη δόση αλλά χαρακτηρίζονται ως ελαφράς βαρύτητας και συνήθως εξαφανίζονται μετά διήμερο. Η συμπτωματολογία παραπέμπει σε εκείνης ενός κοινού κρυολογήματος που σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν και σε απουσία από την εργασία τους εμβολιασθέντες. Αν και αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ευχάριστα, εντούτοις υποδηλώνουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ενεργό και προετοιμάζει την άμυνά του απέναντι στον κορωνοϊό.
23. Είναι αληθές ότι οι παρενέργειες του κορωνοϊού παρουσιάζονται συχνότερα στις γυναίκες;
Απάντηση: Από τη μελέτη επιδημιολογικών παρατηρήσεων σε εμβολιασμένους ανά την υφήλιο έχει καταγραφεί η εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων πιο συχνά στο γυναικείο πληθυσμό. Ανάλογες παρατηρήσεις όμως έχουν καταγραφεί και για τους άλλους εμβολιασμούς όπως για παράδειγμα μετά από έναν αντιγριπικό εμβολιασμό ή τον ειδικό εμβολιασμό για την ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά αλλά και για την ηπατίτιδα Α και Β. Οι γυναίκες έχει προσμετρηθεί ότι συνήθως μετά από τους κοινούς εμβολιασμούς αναπτύσσουν διπλάσιο τίτλο αντισωμάτων σε σύγκριση με τους άντρες. Οι γυναίκες έχουν στην κυκλοφορία υψηλά επίπεδα οιστρογόνων που είναι ορμόνες που διεγείρουν το ανοσοποιητικό ενώ η ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη ίσως και να δρα και ανασταλτικά στη διαδικασία αυτή. Πολλά γονίδια επίσης που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό μας σύστημα βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ και κάθε θήλυ άτομο έχει δύο από αυτά ενώ οι άρρενες μόνο ένα. Αυτές λοιπόν οι ορμονικές και γονιδιακές διαφορές ίσως αποτελούν τη μόνη λογική εξήγηση για την ισχυρότερη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος των γυναικών.
24. Έχω εμβολιαστεί και δεν εμφάνισα καμία παρενέργεια μετά τον εμβολιασμό. Μήπως το εμβόλιο τελικά δεν θα ενεργοποιήσει τον ανοσοποιητικό μου σύστημα ώστε να με προφυλάξει από τον κορωνοϊό;
Απάντηση: Αν και οι παρενέργειες είναι αυτές που αποσπούν συνήθως τη προσοχή μας, εντούτοις τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εμβολιασμένων δεν αναφέρουν καθόλου παρενέργειες πέρα ίσως από ένα τοπικό άλγος στο σημείο του εμβολιασμού. Η έλλειψη παρενεργειών όμως δεν σημαίνει ότι ο εμβολισμός δεν είναι δραστικός. Στις μελέτες έγκρισης των εμβολίων που είχαν κατατεθεί στις υγειονομικές επιτροπές, είχε αναφερθεί ότι η κάλυψη των εμβολιασμένων φτάνει στο 95% ανεξάρτητα από τη παρουσία ή μη παρενεργειών στους εθελοντές. Κανένας δεν μπορεί με βεβαιότητα να εξηγήσει το λόγο γιατί κάποιοι δεν εμφανίζουν παρενέργειες. Σίγουρα όμως δεν θα πρέπει να ανησυχούν, όσοι δεν έχουν εμφανίσει παρενέργειες, εάν ο εμβολιασμός τους ήταν ή όχι δραστικός.
25. Η λήψη παρακεταμόλης ή ασπιρίνης πριν ή μετά από τον εμβολιασμό για την προφύλαξη από τις παρενέργειες του εμβολιασμού, μήπως αλλοιώνει την επίδραση του εμβολιασμού;
Απάντηση: Δεν συνιστάται η λήψη αναλγητικού για την πρόληψη πιθανής παρενέργειας του εμβολιασμού. Η γνώση που έχουμε όμως από άλλους εμβολιασμούς είναι ότι η λήψη τέτοιων φαρμακευτικών ουσιών μπορεί να αναστείλει σε ένα βαθμό την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος που τόσο πολύ επιθυμούμε χωρίς όμως βέβαια και να τον ακυρώνει. Επομένως, ακόμα κι αν για κάποιο λόγο είχατε πάρει προφυλακτικά ένα αναλγητικό δισκίο, είστε καλυμμένοι από τον εμβολιασμό. Επομένως δεν συνιστάται η προφυλακτική λήψη αναλγητικών αν δεν έχουν εμφανιστεί οι τυχόν παρενέργειες γιατί ίσως υποβαθμίσουν σε κάποιο βαθμό την δραστικότητα του εμβολίου.
26. Εάν έχω νοσήσει από κορωνοϊό , οι παρενέργειες του εμβολιασμού θα είναι πιο συχνές;
Απάντηση: Οι μέχρι τώρα μελέτες υποδηλώνουν ότι τα άτομα που έχουν νοσήσει από κορωνοϊό εμφανίζουν ισχυρότερη αντίδραση και παρενέργειες από τον εμβολιασμό. Υποστηρίζεται, επίσης, ότι αν κάποιος εμφανίσει έντονη συμπτωματολογία με ισχυρές παρενέργειες μετά τη πρώτη δόση του εμβολιασμού, υπάρχει σοβαρή υποψία ότι μπορεί να είχε μολυνθεί στο παρελθόν και να μην το γνωρίζει. Επομένως, σε περίπτωση που στο παρελθόν είχατε θετικό αποτέλεσμα σε διαγνωστικό τεστ κορωνοϊού, προετοιμαστείτε για πιθανή έντονη εμφάνιση των συνήθων παρενεργειών μετά τον πρώτη δόση του εμβολιασμού.
27. Επειδή έχω νοσήσει από κορωνοϊό μήπως είναι αρκετή η μία μόνο δόση του εμβολίου;
Απάντηση: Οι μέχρι τώρα οδηγίες σχετικά με τον εμβολιασμό δεν προτείνουν κάτι τέτοιο. Εάν κάποιος αποφύγει ηθελημένα τη δεύτερη δόση δεν θα είναι ποτέ σίγουρος ότι θα είναι ασφαλής απέναντι στον κορωνοϊό και δεν θα λάβει επίσης ποτέ το πιστοποιητικό εμβολιασμού. Σημειώνουμε όμως ότι όσοι εμβολιαστούν με το εμβόλιο της Johnson & Johnson υποχρεούνται σε μία και μόνο δόση και δεν απαιτείται δεύτερη για την κάλυψή τους απέναντι στον κορωνοϊό.
28. Τα εμβόλια μας καλύπτουν απέναντι στις νέες μεταλλάξεις του κορωνοϊού;
Απάντηση: Τα εμβόλια έχουν αποδειχθεί ότι καλύπτουν τους εμβολιασθέντες και τα νέα στελέχη που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στη Μ. Βρετανία. Υπάρχουν όμως νέα στελέχη του κορωνοϊού που εντοπίστηκαν στη Ν. Αφρική και στη Βραζιλία για τα οποία η ισχύς του εμβολιασμού απλά μειώνεται λίγο. Με απλά λόγια, αν τα εμβόλια καλύπτουν το 90% των εμβολιασμένων για τα γνωστά στελέχη, προσφέρουν κάλυψη στο 70% των εμβολιασμένων απέναντι στις νέες αυτές μεταλλάξεις. Επομένως, ακόμα κι αν τα εμβόλια δεν προσφέρουν πλήρη κάλυψη , εντούτοις, προστατεύουν τη μεγάλη πλειοψηφία των εμβολιασμένων. Συνήθως, η εμφάνιση κάποιων νέων ισχυρών στελεχών ίσως και να απαιτήσουν τη χορήγηση μιας νέας αναμνηστικής δόσης. Τα μέχρι τώρα όμως εντοπισμένα στελέχη δεν θεωρούνται να απαιτούν κάτι τέτοιο.
29. Για πόσο χρονικό διάστημα προστατεύουν τα εμβόλια;
Απάντηση: Ο αντιγριπικός εμβολιασμός επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση εφόσον κάθε χρόνο εμφανίζονται νέα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού. Για τον κορωνοϊό όμως θεωρητικά η κάλυψη από τον εμβολιασμό προστατεύει για μεγάλο χρονικό διάστημα αφού κανείς δεν γνωρίζει εάν και πότε θα εμφανιστούν μεταλλαγμένα στελέχη του ιού για να απαιτηθεί μια νέα αναμνηστική δόση.
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι όσοι έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει απαραιτήτως να συνεχίσουν να φορούν δημοσίως τις προστατευτικές μάσκες προσώπου και να συμμορφώνονται σε όλες τις οδηγίες που καθορίζονται από τις υγειονομικές αρχές. Επίσης, θα πρέπει να νιώθουν σίγουροι ότι ο εμβολιασμός τους προστατεύει απέναντι στον κορωνοϊό και αν για κάποιο λόγο κολλήσουν τον κορωνοϊό, η πιθανότητα να απαιτηθεί νοσηλεία σε νοσοκομείο ή σε ΜΕΘ είναι μηδαμινή.
30. Πώς μπορώ να αλλάξω το εμβόλιο που έχει οριστεί στην μητέρα μου 73 χρονών; Να κανει το Pfizer, γιατι το AstraΖeneca δεν της το επιτρέπει ο γιατρός για λόγους υγείας;
Θα πρέπει η κυρία/ο κύριος, μέσω της Πολιτικής Προστασίας να αλλάξει το ραντεβού. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
31. Είμαι 40 ετών και πρίν 20 έτη διεγνώσθη με Αρτηριοφλεβώδη δυσπλασία εγκεφάλου. Έπειτα από 3 εμβολισμούς και 1 ακτινοβολία GAMMA KNIFE επετεύχθη πλήρης αποκλεισμός της δυσπλασίας. Μπορώ να κάνω το εμβόλιο;
Ναι, μπορεί να κάνει το εμβόλιο. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
32. Αν ακυρωθεί δυο φορές το ραντεβού για το εμβόλιο της AstraZeneca τι συνεπάγεται;
Απ.: Για ένα μήνα δεν μπορεί να κλειστεί νέο ραντεβού. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
33. Παθαίνω αναφυλαξία. Θέλω να εμβολιαστώ σε Νοσοκομείο και όχι σε Κ.Υ. που μου βγάζει το σύστημα. Πώς να κλείσω ραντεβού;
Απ.: Μπορείτε να πάτε στο Κέντρο Υγείας την ώρα του ραντεβού Εκεί αν δηλωθεί η αναφυλαξία θα κλείσουν ραντεβού για το Νοσοκομείο. Διαφορετικά κάνετε ένσταση μέσω της πλατφόρμας που κλείσατε το ραντεβού. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
34. Είμαι 66 ετών και επιθυμών να εμβολιαστώ με το εμβόλιο της Phizer. Σε ποιο Κέντρο μπορώ να πάω και πότε;
Απ.: Αν δεν κάνουν το συγκεκριμένο εμβόλιο στο Κ.Υ. της περιοχής σας, μπορείτε να περιμένετε όταν έρθει η σειρά όλου του πληθυσμού και τότε μπορείτε να διαλέξετε. Αυτό θα γίνει μετά το Πάσχα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
35. Σε ποια εμβολιαστικά κέντρα μπορώ να κάνω το εμβόλιο της MODERNA;
Απ.: Για την ώρα σε λίγα κέντρα στην Αθήνα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
36. Αποφεύγουμε κάποια φαγητά ή ποτά, μετά το εμβόλιο;
Απ.: Τίποτα. Σαν να μην κάνατε εμβόλιο. Τρώτε και πίνεται τα πάντα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
37. Το εμβόλιο ποιας εταιρείας κάνουν τον Απρίλιο στο Κέντρο Υγείας Μελιγαλά Μεσσηνίας;
Απ.: Της AstraZeneca (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
38. Πήγα για εμβόλιο σε εμβολιαστικό κέντρο και λόγω σοβαρής αναφυλαξίας στο Septrin μου τον αρνήθηκαν και με παρέπεμψαν σε νοσοκομείο. Δεν βρίσκω πλατφόρμα για ραντεβού ούτε γενικά κάποια διαδικασία για να πάω σε νοσοκομείο. Λόγω υποκειμένων αυτοάνοσων νοσημάτων και αρρυθμίας με κολπική μαρμαριγή έχω υψηλό ενδιαφέρον για να εμβολιαστώ. Τι πρέπει να κάνω;
Απ.: Περιμένετε να ανοίξει η πλατφόρμα που θα διαλέξετε εμβόλιο. Περί το Πάσχα θα ανοίξει. Είστε ήδη μπλοκαρισμένος για ένα μήνα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
39. Είμαι παχύσαρκος πότε θα εμβολιαστώ;
Απ.: Όπως στην προηγούμενη ερώτηση. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
40. Είχα νοσήσει σοβαρά από κορωνοϊό. Μετά από 5 μήνες έκανα την 1η δόση phizer και έκανα αλλεργική αντίδραση (κνίδωση) στο θώρακα, κοιλιά και πλάτη. Θα πρέπει να κάνω τη δεύτερη δόση ή όχι;
Απ. Να κάνετε τεστ αντισωμάτων. Αν έχετε πολλά αντισώματα δεν υπάρχει λόγος να κάνετε τη Β' δόση. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
41. Ο πατέρας μου εμβολιάστηκε με την Α’ δόση του εμβολίου pfizer, είναι νεφροπαθής και υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση. Έχει περάσει covid και νοσηλεύτηκε με πνευμονία τον Νοέμβριο. Παρόλα αυτά οι γιατροί μας συνέστησαν να εμβολιαστεί. Την δεύτερη μέρα μετά την Α δόση του εμβολίου έκανε πυρετό και αισθανόταν κακουχία, ευτυχώς αυτό κράτησε λιγότερο από ένα 24ωρο.Διαβασα ότι όσοι περάσανε την νόσο κάνουν παρενέργειες στην Α δόση. Αυτό που με ανησυχεί είναι η Β δόση. Φοβάμαι τις παρενέργειες γιατί είναι ήδη εξασθενημένος ο οργανισμός του λόγω της πάθησης του αλλά και της λοίμωξης που πέρασε. Συνήθως αυτοί που κάνουν παρενέργειες στην Α δόση δεν έχουν στην Β; ή να περιμένουμε πάλι κάτι ανάλογο η ακόμα και εντονότερο;Απ. Να κάνετε τεστ αντισωμάτων. Αν έχετε πολλά αντισώματα δεν υπάρχει λόγος να κάνετε τη Β' δόση. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
42. Το ραντεβού για την 2η δόση του εμβολίου μου στο νοσοκομείο Καλαμάτας προϋποθέτει και αρνητικό τεστ. Μπορεί να γίνει στο Κ.Υ. Καλαμάτας; Λόγω προβλημάτων υγείας ( σπάσιμο χεριού και εξάρθρωση ώμου ) μπορεί να γίνει το εμβόλιο στο Κ.Υ. Καλαμάτας ή κατ' οίκων;Απ. Για να κάνετε εμβόλιο δεν χρειάζεται να κάνετε test για τον ιο Covid, με βάση τις ανακοινώσεις της Διοίκησης του Νοσοκομείου. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
43. Έκανα εμβόλιο AZ της 18/2, 8/4 έκανα εξέταση αντισωμάτων ήταν αρνητική, συμβαίνει συχνά η πρέπει να κάνω και την 2η δόση;Απ. Ναι, συμβαίνει. Μετά τη Β' δόση θα αναπτυχθούν ολοκληρωτικά τα αντισώματα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
44. Έχω κάνει την 1η δόση εμβολίου με AstraZeneca στις 27 Μαρτίου, μπορώ να κάνω την δεύτερη δόση με άλλο εμβόλιο και πότε;Απ. Το σύστημα δεν επιτρέπει αυτή την αλλαγή. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
45. Μπορώ να φάω ψάρι μετά το AstraZeneca;Απ. Βεβαίως, μπορείτε να φάτε ψάρι. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
46. Μπορώ να δηλώσω ενδιαφέρον για εμβολιασμό εκτός σειράς, με σειρά προτεραιότητας εάν υφίστανται αδιάθετα εμβόλια;Απ. Θα πρέπει να περιμένετε να ανοίξει η πλατφόρμα για όλους τους πολίτες. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
47. Παρακαλώ θα ήθελα να μάθω αν θα εμβολιαστώ όταν θα ανοίξει η πλατφόρμα στις 21 Απριλίου. Είμαι παιδαγωγός σε παιδικό σταθμό. Ανήκω σε αυτή την ομάδα των εκπαιδευτικών.Απ. Επικοινωνήστε με την Α' βάθμια (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
48. Έκανα πρόσφατα την 1η δόση του εμβολίου της AstraZeneca. Την ίδια μέρα, στο γεύμα, ανυποψίαστος για πιθανές παρενέργειες, κατανάλωσα δύο σχεδόν ποτήρια κρασιού. Οι ενοχλήσεις ήταν αρκετά έντονες (ναυτία, εξάντληση, μυικοί πόνοι και όλα αυτά που έχουν καταγραφεί ως παρενέργειες, όπως είδα εκ των υστέρων, όταν τον εμβολιασμό συνοδεύει η χρήση αλκοόλ). Η ερώτησή μου είναι κατά πόσο έχει μειωθεί η αποτελεσματικότητα της 1ης δόσης του εμβολίου, και τι κάνει κανείς στην περίπτωση αυτή;
Απ.: Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Για να είστε όμως 100% σίγουρος, μπορείτε να κάνετε Τεστ Αντισωμάτων. Εννοείται πως μετά τη 2η δόση, τα αντισώματα θα είναι περισσότερα. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
49. Ποιά εμβόλια γίνονται στο Κ.Υ. Καλαμάτας και ποιά στο Νοσοκομείο;
Απ.: Και στις δύο Μονάδες γίνονται τα εμβόλια της Phizer. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
50. Είμαι παχύσαρκη και θέλω να εμβολιαστω. Τι πρέπει να κάνω ώστε να με βρίσκει η πλατφόρμα; Πρέπει να κάνει κάποια δήλωση ένας γιατρός
και αν ναι τι ειδικότητας η να κάνω μόνη μου δήλωση; (Δεν έχω πάρει ποτέ φαρμακευτική αγωγή ή κάτι τέτοιο για την παχυσαρκία).
Απ.: Απλώς να κλείσετε ραντεβού. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
51. Μπορώ να κάνω τη δεύτερη δόση εμβολίου σε διαφορετικό νομό και εμβολιαστικο κέντρο λόγω μετακόμισης;
Απ.: Ναι, εφόσον δηλωθεί τη στιγμή της αίτησης για εμβολιασμό. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
52. Είμαι παχύσαρκος, τα πόδια μου πρήζονται, κάνω καθιστική δουλειά και πάσχω από μερική φλεβική ανεπάρκεια. Μήπως πρέπει να περιμένω για να μπορέσω να κάνω το εμβόλιο της Pfizer και όχι της ΑstraZeneca;
Απ.: Ναι. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
53. Είμαι σακχαροδιαβητικός και έχω κλάσμα εξώθησης μιρκότερο του 40. Ανήκω στα νοσήματα πολύ υψηλού κινδύνου; Αν ναι γιατί ακόμη δεν μου έχει έρθρει ραντεβού για εμβολιασμό; Πού μπορώ να απευθυνθώ για να πάρω πληροφορίες;
Απ.: Στο ΚΕΠ ή σε φαρμακείο. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
54. Μπορώ να μάθω με ποιο εμβόλιο θα εμβολιαστώ;
Απ.: Καλέστε και ρωτήστε στο εμβολιαστικό κέντρο της περιοχής. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
55. Έχω άυλη συνταγογράφηση και είμαι σε ομάδα που εμβολιάζεται, αλλά δεν μου ήρθε μήνυμα για ραντεβού. Μπήκα στην πλατφόρμα, επιβεβαιώνει ότι μπορώ να εμβολιαστώ στην τρέχουσα περίοδο, όμως δεν υπάρχουν διαθέσιμα ραντεβού. Μπορεί να έρθει το sms πιο αργά;
Απ.: Ναι. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
56. Πώς μπορώ να αλλάξω εμβολιαστικό κέντρο; Η μόνιμη κατοικία μου είναι διαφορετική από το ραντεβού για εμβολιασμό.
Απ.: Δηλώνετε το Τ.Κ. της πόλης που θέλετε. (Απάντηση από το Κέντρο Υγείας Καλαμάτας)
57. Θα ήθελα να ρωτήσω αν κάνω τη πρώτη δόση εμβολίου π.χ. στην Αθήνα, τη δεύτερη δόση μπορώ να τη κάνω στην Καλαμάτα;
Απ.: Ναι, κατόπιν επικοινωνίας με το Εμβολιαστικό Κέντρο της περιοχής.
ΝΕΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (από Κέντρο Υγείας Καλαμάτας, Γραφείο Covid)
Στις προηγούμενες δόσεις δεν μας είχε γίνει καμία σύσταση. Επίσης μπορούμε από την δεύτερη μέρα να τρώμε αυγό, ψάρι, γαλακτοκομικά κ.λ.π.;
Υπάρχουν σχετικές ενημερώσεις από το Υπουργείο. Για το φαγητό δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός.
59. Τα παιδιά μου έχουν ραντεβού για εμβολιασμό αύριο. Αν κάνουν την πρώτη δόση και κολλήσουν covid πριν τις 14 μέρες, υπάρχει κίνδυνος για την υγεία τους;
Καλέστε στο εμβολιαστικό κέντρο, που έχει κλειστεί το ραντεβού. Οι ειδικοί λένε πως δεν υπάρχει κίνδυνος.
60. Έχω νοσήσει με covid 19 31/12/2020. Έχω κάνει δύο δόσεις εμβολίου pfizer.χρειάζεται και τρίτη δόση;
Ρωτήστε τον Οικογενειακό σας Ιατρό. Ταυτόχρονα, μπείτε και στο emvolio.gov.gr με τους κωδικούς σας και θα δείτε τι προτείνει η επιτροπή εμβολιασμού.
61. Γεια σας έκανα σήμερα το εμβόλιο αλλά δεν μου ήρθε μήνυμα.
Εκτιμούμε πως θα σας έρθει.
62. Αν εμβολιαστείς για δεύτερη δόση και μετά από λίγες μέρες κολλήσεις Covid υπάρχει πρόβλημα για 15 χρόνων παιδί (λόγω ότι πάει σχολείο φοβάμαι τις επόμενες μέρες).
Αυτό το γνωρίζει καλύτερα η/ο παιδίατρός σας.
63. Νόσησα πριν 3 μήνες (ασυμπτωτικά) και πάλι τα Χριστούγεννα του 2021 (ελαφρά συμπτώματα) αλλά δεν έχω πιστοποιητικό νόσησης, αν κάνω το εμβόλιο άμεσα τον Ιανουάριο θα έχω πρόβλημα;
Με βάση τους επιστήμονες, καλό είναι να κάνετε την δόση μετά από 3 μήνες.
64. Αν έχω COVID -19 μπορώ να κάνω το εμβόλιο;
Καλέστε στο 27210-46000 (Νοσοκομείο Καλαμάτας) ή 27210-45500 (Κέντρο Υγείας Καλαμάτας), ζητήστε το εμβολιαστικό κέντρο και ρωτήστε τους Ιατρούς των εμβολιαστικών κέντρων.
65. Αν έχω περάσει την όμικρον μπορώ μετά από μια βδομάδα να κάνω το εμβόλιο;
Καλέστε στο 27210-46000 (Νοσοκομείο Καλαμάτας) ή 27210-45500 (Κέντρο Υγείας Καλαμάτας), ζητήστε το εμβολιαστικό κέντρο και ρωτήστε τους Ιατρούς των εμβολιαστικών κέντρων.
66. Θέλω να κλείσω ραντεβού για αναμνηστική δόση αλλά δεν μου εμφανίζει την πρώτη δόση που ήταν νόσηση.
Μπείτε στο emvolio.gov.gr και θα σας καθοδηγήσει το σύστημα για την εκτιμώμενη ημερομηνία εμβολιασμού.
67. Έχω κάνει την πρώτη δόση εμβολίου, 29.07 έχω νοσήσει από κορονοϊό 01.08 και έκανα την δεύτερη δόση 17.01. Μου είπαν στο ΙΚΑ της Καλαμάτας ότι η τελευταία δόση θεωρείται ως 3η. Το πιστοποιητικό αναγράφει 2η. Τι ισχύει; Τελικά ως ποια δόση θεωρείται η τελευταία; Θα υποχρεωθώ και για επιπλέον δόση μετά το 7μηνο;
Μπείτε στο emvolio.gov.gr και θα σας καθοδηγήσει το σύστημα για την εκτιμώμενη ημερομηνία εμβολιασμού.
68. Καλημέρα θα ήθελα να μάθω αν μπορώ να κάνω το εμβόλιο είμαι αλλεργική έχω κνίδωση εκ ψύχους φοβάμαι να το κάνω η να μην κάνω δε ξέρω. Ποια είναι η απάντηση σας;
Αυτό μπορεί να σας το απαντήσει ο Οικογενειακός Ιατρός. Αν δεν έχετε, ρωτήστε Γενικό Ιατρό ή Παθολόγο.
69. Θα ήθελα να με ενημερώσετε για παρενέργεια πρήξιμο στη μασχάλη μετά από την 3 δόση εμβολιασμού με pfizer. Αν είναι ανησυχητικό και πώς αντιμετωπίζεται η παρενέργεια;
Καλέστε στο 27210-46000 (Νοσοκομείο Καλαμάτας) ή 27210-45500 (Κέντρο Υγείας Καλαμάτας), ζητήστε το εμβολιαστικό κέντρο και ρωτήστε τους Ιατρούς των εμβολιαστικών κέντρων.
70. Έχω νοσήσει με Covid, έκανα την πρώτη δόση του εμβολίου. Πρέπει να κάνω και την δεύτερη; Και εάν όχι, πότε πρέπει να την κάνω;
Μπείτε στο emvolio.gov.gr και θα σας καθοδηγήσει το σύστημα για την εκτιμώμενη ημερομηνία εμβολιασμού.
Επιμέλεια:
Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πρόεδρος Δ.Σ. Δημοτικού Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών "Η ΕΛΠΙΣ"
Πηγές
ECDC, CDC, WHO
Εάν έχετε περισσότερα ερωτήματα που δεν καλύφθηκαν από τις ανωτέρω απαντήσεις μη διστάσετε να μας ρωτήσετε
