Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Μεσσηνίας παρουσίασαν χθες μια νέα έκδοσή τους, ένα λεύκωμα για την Καλαμάτα που έχει τον τίτλο: «Η Καλαμάτα μέσα από το φακό του Χρήστου Αλειφέρη, 1937-1974». Την παρουσίαση αυτή επέτρεψε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Μεσσηνίας η δωρεά στην υπηρεσία του φωτογραφικού αρχείου του Χρήστου Αλειφέρη από το γιο του Θανάση.

Στις σελίδες του βιβλίου, «κυλάει» η ιστορία μεγάλου τμήματος του 20ού αιώνα, όπως τη βίωσαν οι Καλαματιανοί στις συναθροίσεις τους, στις εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, στις δύσκολες περιόδους της δεκαετίας του ΄40, στα ειρηνικά τους έργα, στην αναπτυξιακή τους προσπάθεια, στα μικρά γεγονότα της καθημερινότητας που πλάθουν τη ζωή.

Οδός Ναυαρίνου, δεκαετία 1950

Βαρκάρηδες στο λιμάνι, δεκαετία 1940 – 1950

Ο ΠΑΛΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ο φωτογράφος Χρήστος Αλειφέρης συνέλαβε με το φακό της κάμεράς του τον παλμό αυτής της ζωής. Η ομορφιά της φωτογραφίας του έγκειται στην απλότητά της. Οι στημένες πόζες είναι ελάχιστες κι αυτό μαρτυρεί την οξύνοια του φωτογράφου, την επιθυμία του να καταγράψει την πραγματικότητα, να κάνει δηλαδή δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, να αποθησαυρίσει το συμβάν, να καταστήσει «κτήμα ες αεί» το στιγμιότυπο.

Η σημαντικότερη, όμως, υπηρεσία που προσφέρουν στην ιστορία της πόλης οι φωτογραφίες του Χρήστου Αλειφέρη, είναι όχι τόσο τα έργα των χειρών των ανθρώπων που καταγράφονται σ’ αυτές, αλλά οι πράξεις τους, τις οποίες ο φωτογράφος απεικόνισε. Είναι κάτι που έκανε με αυξανόμενη τεχνική επάρκεια, την οποία κατακτούσε με την πάροδο του χρόνου, αλλά και με περισσότερο θάρρος, καθώς με τον καιρό οξυνόταν η δημοσιογραφική θεώρηση των πραγμάτων εκ μέρους του.

ΣΠΑΝΙΟ ΑΡΧΕΙΟ

Την έκδοση επιμελήθηκαν η Αναστασία Μηλίτση – Νίκα, προϊσταμένη στα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Μεσσηνίας και η Σταυρούλα Βερράρου. Η κυρία Μηλίτση – Νίκα, κατά τη χθεσινή παρουσίαση, μεταξύ άλλων ανέφερε πως το νέο λεύκωμα «στηρίζεται σε ένα σπάνιο αρχείο: στο ανέκδοτο φωτογραφικό αρχείο του ερασιτέχνη φωτογράφου Χρήστου Αλειφέρη. Πρόκειται για ένα μεγάλο σε όγκο αρχείο - 30.000 περίπου αρνητικά και θετικά φιλμ, καθώς και 145 αρνητικά σε γυάλινες πλάκες - το οποίο δώρισε στην Υπηρεσία μας ο γιος του Θανάσης. Είχαμε την τύχη να μας το εμπιστευθεί, συμβάλλοντας με τον καλύτερο τρόπο στο να εμπλουτίσει την αρχειακή και ιστορική μνήμη της γενέτειρας πόλης του Καλαμάτας. Ειλικρινά, τον ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό». Προσέθεσε, δε, ότι «οι συγκεκριμένες φωτογραφίες, τεκμηριωμένες για να κατατοπίζεται ο αναγνώστης, παρατίθενται με χρονολογική σειρά, ανά δεκαετία, σε μια προσπάθεια να αρθρωθεί ένας αφηγηματικός ιστός και το ίδιο το υλικό να διηγηθεί την ιστορία της πόλης.

• Έτσι, η «ανάγνωση» του λευκώματος ξεκινάει με τη δεκαετία του 1930 και με τη μαζική συμμετοχή των Καλαματιανών στις μεγαλοπρεπείς - κατά τα πρότυπα της εποχής - υποδοχές του βασιλιά Γεωργίου Β΄  και του Ιωάννη Μεταξά, στην κεντρική πλατεία Γεωργίου Β΄ και στους κεντρικούς δρόμους της Καλαμάτας.

Ο Ιωάννης Μεταξάς το 1939 στην Καλαμάτα

• Η «περιήγηση» συνεχίζεται με τις συγκινησιακά και ιδεολογικά φορτισμένες φωτογραφίες της ταραγμένης περιόδου μετά την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής και την ανάληψη της εξουσίας στην Καλαμάτα από το Ε.Α.Μ. (δηλ. το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο,) από Σεπτέμβριο 1944 έως Μάρτιο 1945. Παλλαϊκές συγκεντρώσεις, δίκες της εποχής, συλλαλητήρια για τα Δεκεμβριανά, θεατρικές παραστάσεις της ΕΠΟΝ ξετυλίγονται καρέ-καρέ μπροστά στα μάτια του αναγνώστη που αντικρίζει για πρώτη φορά τις συγκλονιστικές αυτές σκηνές.

Οδός Μεσσήνης (Αθηνών), 10/9/1944, μεταφορά νεκρού αντάρτη

Εορτασμός της τρίτης επετείου από την ίδρυση του ΕΑΜ, 27.9.1944

Οδός Αριστομένους, 27.9.1944, και τα παιδιά ξυπόλυτα…

Δοξολογία για την απελευθέρωση της Καλαμάτας, 11 Σεπτεμβρίου 1944

Ο κατοχικός Δήμαρχος Ηλίας Καρατζάς, κατηγορούμενος για προδοσία, στο στρατοδικείο του ΕΛΑΣ

Τα πτώματα των 18 αιχμαλώτων του Μελιγαλά που λιντσαρίστηκαν στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας, στον Αβραμόγιαννη όπου μεταφέρθηκαν. Σεπτέμβριος 1944

• Η «φωτογραφική αφήγηση» προχωράει με εικόνες που μαρτυρούν την αναπτυξιακή προσπάθεια της πόλης μετά τη δύσκολη εποχή της Κατοχής και του Εμφυλίου. Οι εικόνες, τώρα, είναι σαφώς λιγότερο πολιτικές. Ο Χρήστος Αλειφέρης, ενεργό μέλος της Καλαματιανής κοινωνίας και ευαίσθητος στις μεταπολεμικές αλλαγές στο σώμα της πόλης, σπεύδει να τις καταγράψει με το φακό του.  Έτσι, στις φωτογραφίες, τώρα, αποτυπώνεται το δομημένο περιβάλλον, την ώρα που αυτό μεταβάλλεται, είτε πρόκειται για κτήρια παλιά που γκρεμίζονται και σήμερα δεν υπάρχουν πια, είτε για το τότε αδόμητο περιβάλλον, δηλαδή οικόπεδα και περιβόλια, όπου στη θέση τους έχουν υψωθεί πολυκατοικίες.
• Την ίδια στιγμή, δεκάδες φωτογραφίες ζωντανεύουν το συλλογικό βίο των Καλαματιανών, μέσα από τις λιτανείες της εικόνας της Υπαπαντής, τις παρελάσεις κατά τις εθνικές γιορτές, τον αγιασμό των υδάτων στο λιμάνι, και κυρίως μέσα από τις εκδηλώσεις των Ανθεστηρίων της δεκαετίας του 1960. Όλα αυτά συνιστούν για τον Αλειφέρη θέματα αγαπημένα, γι’ αυτό και έχουν σταθερή και επαναλαμβανόμενη παρουσία στο αρχείο του. Θέματα που ταυτόχρονα συνιστούν ζωντανό σύνδεσμο με το παρελθόν και υποδηλώνουν τη συνέχεια των παραδόσεων και της συλλογικής έκφρασης των κατοίκων της Καλαμάτας.

Λιτανεία κατά την εορτή της Υπαπαντής, 2.2.1948

Επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου, 23.3.1958

Παρέλαση αρμάτων στα Ανθεστήρια, 1963

Επίσκεψη της βασιλικής οικογένειας, 4.5.1963

Η κυρία Μηλίτση – Νίκα ευχήθηκε η νέα αυτή έκδοση «να παρακινήσει κι άλλους Καλαματιανούς και Μεσσήνιους να καταθέσουν  στην Υπηρεσία μας ενδιαφέροντα φωτογραφικά αρχεία που έχουν στην κατοχή τους. Γιατί η φωτογραφία  είναι ιδανικό μέσο αποτύπωσης και διάσωσης της αλήθειας και των γεγονότων της ιστορίας».

Η έτερη επιμελήτρια της έκδοσης Σταυρούλα Βερράρου επεσήμανε πως ήταν τιμή για την ίδια να εργασθεί στην ταξινόμηση του υλικού και στη δημιουργία του λευκώματος, προσθέτοντας ότι «για την έκδοση αυτή κάναμε και αποδελτίωση παλιών εφημερίδων της εποχής, όμως οι φωτογραφίες είναι που έχουν την ιδιαίτερη αξία, αφού μας δίνουν την εικόνα του παρελθόντος και των γεγονότων».

Χορηγοί της έκδοσης του λευκώματος είναι ο Δήμος Καλαμάτας, κατόπιν αποφάσεως του Δημοτικού Συμβουλίου, η Συνεταιριστική Τράπεζα Πελοποννήσου και το Επιμελητήριο Μεσσηνίας. Το λεύκωμα εκδόθηκε σε 2.000 αντίτυπα, δε διατίθεται στο εμπόριο και θα διανεμηθεί δωρεάν σε Βιβλιοθήκες, Αρχειακές Υπηρεσίες, Πολιτιστικούς Συλλόγους και Σωματεία, σε όλα τα Σχολεία της Καλαμάτας κ.ά.