Η Δημοτική Πινακοθήκη Καλαμάτας θα παρουσιάσει έκθεση έργων του σημαντικότατου Νεοέλληνα συγγραφέα και ζωγράφου Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Tα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Τρίτη 15 Δεκεμβρίου 2015 και ώρα 20.00. Η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσιο των ετήσιων εκθέσεων της Πινακοθήκης, που έχουν στόχο την προώθηση και προβολή του έργου σημαντικών εκπροσώπων της ελληνικής τέχνης.

Θα εκτεθούν, από τις 15 Δεκεμβρίου 2015 μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 2016, 47 ζωγραφικά έργα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, που προέρχονται από μουσεία και συλλογές απ' όλη την Ελλάδα.

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ

Κείμενο έκθεσης: Ερρίκος Σοφράς

Ζωγράφος αυτοδίδακτος («μα κάθε άλλο παρά απλοϊκός και άτσαλος») ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993), πλούτισε τη νεοελληνική ζωγραφική με καινούρια πρωτοφανέρωτα χαρακτηριστικά. Aναθρεμμένος στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, βαθύς γνώστης της βυζαντινής γραμματείας και τέχνης, αλλά και κάτοχος, από πολύ νωρίς, όλων των ρευμάτων και των τάσεων του ευρωπαϊκoύ μοντερνισμού και της avant-garde, συνδύασε στα έργα του την παράδοση με στοιχεία των μετα-ιμπρεσιονιστών (Seurat), φτάνοντας σε εντελώς προσωπικές διατυπώσεις. Η ζωγραφική του Πεντζίκη είναι σε άμεση συνάρτηση με τον πνευματικό του κόσμο, τον ιδιαίτερο ψυχισμό του, τα νεωτερικά, τόσο τολμηρά πεζογραφήματά του. Όπως τόσες φορές είχε πει, το κέντρο αλλά και το έναυσμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής ήταν η ορθόδοξη πίστη και τα πατερικά κείμενα.

Έζησε και πέθανε στη «Μητέρα Θεσσαλονίκη». Σπούδασε εφηρμοσμένη οπτική, φαρμακευτική και βοτανική στοΣτρασβούργο και στο Παρίσι (1926-1929). Τα χρόνια 1930-1955 διηύθυνε το φαρμακείο που κληρονόμησε από τον πατέρα του στην οδό Εγνατία και το διάστημα 1955-1968 εργάστηκε σε φαρμακευτική εταιρεία. Πρωτοπαρουσίασε ζωγραφική του το 1944, έχοντας ήδη βρει τη φωνή του στην πεζογραφία και την ποίηση, έχοντας εκδώσει δηλαδή τα πεζογραφήματα Ανδρέας Δημακούδης και Ο Πεθαμένος και η Ανάσταση, καθώς και την ποιητική συλλογή Εικόνες. Η ουσιαστική εικαστική του παιδεία τον ώθησε στη συγγραφή τεχνοκριτικών σημειωμάτων και μελετών (για τον Παπαλουκά, για τον Γκίκα).

Τα πρώτα χρόνια ζωγραφίζει με μολύβια και λάδια, όμως πολύ νωρίς στρέφεται στην τέμπερα, που θα χρησιμοποιήσει ως το τέλος, γιατί θεωρεί το λάδι αισθησιακό. Αυτή την πρώτη περίοδο (1950-1967) αποτυπώνει το μακεδονίτικο τοπίο και τη βλάστησή του, αλλά και τη γενέθλια πόλη με τα λαϊκά σπίτια και τις βυζαντινές εκκλησιές. Yιοθετώντας τις λύσεις του pointillisme, διαρθρώνει συνθέσεις μεταϊμπρεσιονιστικής αντίληψης, στις οποίες το χρώμα παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Κυριαρχεί η μικρή κοφτή πινελιά σε αλλεπάλληλα στρώματα, σε έργα λυρικά, όλο χρωματικές αρμονίες, δίχως προοπτική και φωτοσκιάσεις.

Στη δεύτερη περίοδο της ζωγραφικής του (1967-1993) χρησιμοποιεί την αυτοσχέδια, εξαντλητική μέθοδο της ψηφαρίθμησης. Σελίδες από το Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη (αλλά και ερωτικές επιστολές, καρτ-ποστάλ, τοπωνύμια) δίνουν καθημερινά, μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του, την πρώτη ύλη της εργασίας, και ο Πεντζίκης προσπαθεί να «μεταγλωττίσει» σε χρώματα την αρμονία και το πνεύμα του ιερού βιβλίου που χρησιμοποιεί. Το συναξάρι της κάθε μέρας (μπολιασμένο με αυτά τα άλλα κείμενα) αποδομείται σε λέξεις, η κάθε λέξη σε γράμματα, κάθε γράμμα σε αριθμό, που ο καθένας αντιστοιχεί σε ένα χρώμα: 1=μπλε, 2=κίτρινο, 5=πορτοκαλί κ.λπ. Τα θρησκευτικά θέματα, αναγκαστικά, πληθαίνουν και τα χρώματα γίνονται πιο υποβλητικά, σκουραίνουν.

Βυζαντινός και Ευρωπαίος, πολύπλοκος και αθώος, Ορθόδοξος και μοντέρνος, ο Πεντζίκης κέντησε με αναρίθμητες πινελιές, με απέραντη αγάπη και υπομονή, ένα μυστικό τοπίο όπου αναδύονται οι σχέσεις του ανθρώπου με το απόλυτο – όπου όμως ο ερμητισμός και η συμβολική προέκταση δεν θαμπώνουν τα ακριβά υλικά της ζωής, την ανήσυχη πραγματογνωσία μιας σύγχρονης ζωγραφικής συνείδησης.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Ν. Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗ

1908  Γέννηση στη Θεσσαλονίκη (17/30 Οκτωβρίου), από πατέρα φαρμακοποιό και μητέρα δασκάλα, μετά από τρεις κόρες (πρώτη, η μετέπειτα ποιήτρια Ζωή Καρέλλη).

1926-1929  Σπουδές στο Παρίσι (Οπτική Φυσιολογία) και στο Στρασβούργο (Φαρμακευτική και Βοτανική)

1930  Διαδέχεται τον πατέρα στο ιδιόκτητο φαρμακείο (Εγνατία 112, σήμερα 106), που για μια εικοσαετία θα αποτελέσει το κατεξοχήν λογοτεχνικό στέκι και φυτώριο λογοτεχνών

1933  Πρώτη επίσκεψη στο Άγιον  Όρος (θα το επισκεφτεί 94 φορές). Αρχίζει να ζωγραφίζει

1934  Έκδοση του μυθιστορήματος «Ανδρέας Δημακούδης (ένας νέος μονάχος» με το ψευδώνυμο Σταυράκιος Κοσμάς

1935-1938  Συνεργασία με τα περιοδικά «Το 3ο Μάτι» και «Μακεδονικές ημέρες»

1944  Παρουσιάζει για πρώτη φορά ζωγραφική του εργασία (μαζί με άλλους Θεσσαλονικείς καλλιτέχνες) στο ανθοπωλείο Ευρυβιάδη Κωνσταντινίδη. Έκδοση του μυθιστορήματος «Ο πεθαμένος και η ανάσταση» και της ποιητικής συλλογής «Εικόνες»

1944-1948  Κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη το περιοδικό «Κοχλίας», όπου θα είναι βασικός συνεργάτης (δημοσιεύει σχέδια, πεζογραφία, τεχνοκριτικά σημειώματα, μεταφράσεις)

1948  Γάμος με τη Νίκη Λαζαρίδου

1949  Εγκαταλείπει τη ζωγραφική με λάδι και ζωγραφίζει μόνο με τέμπερες

1951  Πρώτη ατομική έκθεση, στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης

1952  Ατομική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης. Γέννηση του γιου του Γαβριήλ

1958  Δημοσιεύεται στο περιοδικό «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου (με το οποίο συνεργάζεται στενά) η πρώτη μελέτη για το ζωγραφικό του έργο από τον Ηλία Πετρόπουλο. Πρώτη  ατομική έκθεση στην Αθήνα, γκαλερί «Ζυγός»

1963  Έκδοση του μυθιστορήματος «Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής»

1965  Συμμετέχει στην 8η Πανελλήνια Έκθεση

1966  Έκδοση του μυθιστορήματος «Το μυθιστόρημα της Κυρίας Έρσης»

1967  Αρχίζει η καθημερινή ενασχόληση με τον «Συναξαριστή» του Αγίου Νικοδήμου (που θα εξακολουθήσει μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του), με χρήση στη ζωγραφική του της αυτοσχέδιας μεθόδου της ψηφαρίθμησης

1976  Ατομική έκθεση στη γκαλερί «Κρεωνίδης», Αθήνα

1982  Ατομική έκθεση στη γκαλερί «Κοχλίας», Θεσσαλονίκη

1989  Απονομή του βραβείου Χέρντερ στη Βιέννη

1993  Πεθαίνει στη «Μητέρα Θεσσαλονίκη» (13 Ιανουαρίου) και κηδεύεται στη Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Ορμύλια της Χαλκιδικής.

(Αντλήθηκαν στοιχεία από το «Χρονολόγιο Ν. Γ. Πεντζίκη» που συνέταξε ο Γαβριήλ Ν. Πεντζίκης, «Η Καθημερινή / Επτά ημέρες» 2.3.1997)