H Δημοτική Ενότητα Καλαμάτας έχει έκταση 253,2 km² και πληθυσμό 62.409 (απογραφή 2011). Ήταν Δήμος του Νομού Μεσσηνίας που λειτούργησε με το πρόγραμμα Καποδίστριας την περίοδο 1999-2010. Συστάθηκε από τη συνένωση του παλαιότερου Δήμου Καλαμάτας και των γειτονικών του παλαιότερων κοινοτήτων, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου.

Το 2010 καταργήθηκε και εντάχθηκε από 01.01.2011 στον νέο διευρυμένο Καλλικρατικό Δήμο Καλαμάτας ως Δ.Ε Καλαμάτας και βρίσκεται στην βόρεια ακτή του Μεσσηνιακού κόλπου. Αποτελείται από 14 τοπικές κοινότητες, με έδρα την πόλη της Καλαμάτας.

Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της Δ.E Καλαμάτας αποτελούν μία σύνθεση από παραθαλάσσιες, πεδινές, ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις που έχουν σαν ιδιαίτερο γνώρισμα το μεγάλο μέρος που καταλαμβάνει ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου.

Καλύπτει μια έκταση 253,2 τ.χλμ. Από την έκταση αυτή το 4,4% καταλαμβάνουν τα πεδινά δημοτικά διαμερίσματα και συγκεκριμένα οι Τ.Κ. Αντικαλάμου, Ασπροχώματος και Σπερχογείας. Το 18,3% της συνολικής έκτασης καταλαμβάνεται από τις Τοπικές Κοινότητες που χαρακτηρίζονται ως ημιορεινές, δηλαδή από τις Κοινότητες Καλαμάτας και Μικρής Μαντινείας. Ενώ το υπόλοιπο 77,3% καταλαμβάνεται από τις ορεινές Κοινότητες, δηλαδή από τις Τ.Κ. Αλαγονίας, Αρτεμισίας, Βέργας, Ελαιοχωρίου, Καρβελίου, Λαδά, Λαιίκων, Νέδουσας και Πηγών. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην περιοχή του Δήμου είναι ότι ένα ποσοστό που προσεγγίζει το 70% του συνόλου της έκτασης, καταλαμβάνεται από βοσκοτόπους και δασικές εκτάσεις.

Δημοτικές – Τοπικές Κοινότητες Δ.Ε. Καλαμάτας

Δημοτική Κοινότητα Καλαμάτας

Η Δημοτική Κοινότητα Καλαμάτας αποτελεί την έδρα του Καλλικρατικού Δήμου και συγκεντρώνει το 87,5 % του συνολικού πληθυσμού.

Αναφορικά με το πολεοδομικό συγκρότημα της Καλαμάτας, αναπτύχθηκε κατά κύριο λόγο στα πεδινά επίπεδα του όρους Ταΰγετος, συνδυάζοντας το αμιγές αστικό περιβάλλον της πόλης της Καλαμάτας με τους προαστιακούς οικισμούς της, τις περιαστικές γεωργικές καλλιέργειες και το έντονα ορεινό ανάγλυφο προς Βορρά και Ανατολή, διαμορφώνοντας με όλα αυτά τα στοιχεία ένα ιδιαίτερα ποικιλόμορφο ανάγλυφο.

Αποτελεί μεσαίου μεγέθους αστικό κέντρο συγκρινόμενη με τα δεδομένα της χώρας. Αποτελεί όμως το κυρίαρχο αστικό κέντρο της Περιφέρειας Πελοποννήσου τόσο πληθυσμιακά όσο και σε σχέση με την αναπτυξιακή του δυναμική. Σύμφωνα με το Χωροταξικό Σχέδιο Περιφέρειας Πελοποννήσου, η Καλαμάτα αποτελεί περιφερειακό αναπτυξιακό πόλο με τριτογενείς δραστηριότητες, κέντρο πολιτιστικών και τουριστικών δραστηριοτήτων εθνικής και διεθνούς σημασίας και εν δυνάμει συγκοινωνιακό κόμβο συνδυασμένων μεταφορών.

Οικισμοί Δημοτικής Κοινότητας Καλαμάτας

Ο Κουταλάς συνδέεται με την Καλαμάτα μέσω της περιοχής Προφήτη Ηλία με ασφαλτοστρωμένο δρόμο συνολικού μήκους 6 χλμ. Ο δρόμος είναι ορεινός με κλίσεις και στροφές, ωστόσο δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα στη διατομή ή την κατάσταση του οδοστρώματος. Εντός του οικισμού το δίκτυο είναι απλό σε δομή και επαρκές σε διατομή.

Τα Μενινά βρίσκονται στην αρχή του επαρχιακού άξονα προς Περιβολάκια, σε λιγότερο από 1 χλμ από το Εθνικό Οδικό Δίκτυο (ΕΟΔ) προς Σπάρτη. Ο δρόμος είναι καλός, ενώ ο οικισμός δεν διαθέτει εσωτερικό δίκτυο, πέρα από τις προσβάσεις των ιδιοκτησιών και τους αγροτικούς δρόμους.

Ο Μπουρνιάς είναι χωρικά και λειτουργικά ενταγμένος στο αστικό συγκρότημα της Καλαμάτας.

Τοπική Κοινότητα Αλαγονίας

Η Αλαγονία ή Σίτσοβα, έχει έκταση 22.093 στρέμματα και πληθυσμό 176. Βρίσκεται στον Δυτικό Ταΰγετο, σε υψόμετρο 750 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Στην περιοχή αυτή αφθονούσαν οι πατάτες, το λάδι, τα κάστανα, τα καρύδια, τα κεράσια και διάφορα οπωρικά. Αμέσως μετά και σε υψηλότερο επίπεδο βρίσκεται ο συνοικισμός της με το όνομα Μαχαλάς. Είναι χτισμένη στην αμφιθεατρική καταπράσινη πλαγιά της κεντρικής κοιλάδας της περιοχής που περικλείει και τα χωριά Πηγές και Αρτεμισία. Βορειότερα βρίσκεται η κοιλάδα της Νέδουσας ενώ νοτιότερα βρίσκεται η κοιλάδα του Λαδά και του Καρβελίου.

Τοπική Κοινότητα Αντικαλάμου

Ο Αντικάλαμος είναι αγροτική πεδινή περιοχή και βρίσκεται 6 χλμ βορειοδυτικά της Καλαμάτας. Συνδέεται απευθείας με το εθνικό οδικό δίκτυο. Έχει πκηθυσμό 361 κατοίκους.

Τοπική Κοινότητα Αρτεμισίας

Η Αρτεμισία μέχρι το 1927 ονομαζόταν Τσερνίτσα ή Τζερνίτζα. Βρίσκεται στην δυτική πλαγιά του Ταϋγέτου, στο μέσον της διαδρομής Καλαμάτας - Σπάρτης, 24 χλμ. από την Καλαμάτα και 36 χλμ. από την Σπάρτη, αποτελώντας συγκοινωνιακό κόμβο που συνδέει τις δύο πόλεις. Η Αρτεμισία βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας και καλύπτει έκταση 38.797 στρεμμάτων και πληθυσμό 142 κατοίκους.

Τοπική Κοινότητα Ασπροχώματος

Το Ασπρόχωμα βρίσκεται 4 χλμ. δυτικά της Καλαμάτας. Είναι αγροτική πεδινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς Ασπρόχωμα, Ακοβίτικα, Καλάμι, Κατσίκοβο. Οι οικισμοί Ασπρόχωμα-Ακοβίτικα αναπτύσσονται εκατέρωθεν του Εθνικού Οδικού Δικτύου Μεγαλόπολης–Καλαμάτας και της Σιδηροδρομικής Γραμμής, από το ύψος του Καλαμίου μέχρι την περιοχή του Μπουρνιά και τις εισόδους της πόλης (παλιά και νέα), με πλήθος παραγωγικών και εμπορικών δραστηριοτήτων, με πληθώρα αποθηκευτικών χώρων εκατέρωθεν των αξόνων. Οι οικισμοί Καλάμι και Κατσίκοβο συνδέονται απευθείας με το Εθνικό Οδικό Δίκτυο. Οι οικισμοί συνδέονται, επίσης, με το σύμπλεγμα των Λαιίκων. Πληθυσμός: 1490 κάτοικοι.

Δημοτική Κοινότητα Βέργας

Η Βέργα βρίσκεται 8 χλμ. ανατολικά της Καλαμάτας. Παρουσιάζει μεγάλη πληθυσμιακή ανάπτυξη μετά τους σεισμούς της Καλαμάτας το 1986 (πληθυσμός 2.252). Είναι αγροτική ορεινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς: παραλία Βέργας, Άνω Βέργα, Κάτω Βέργα. Το οδικό δίκτυο της περιοχής κυριαρχείται από τον άξονα Καλαμάτα – Καρδαμύλη πλησίον του αιγιαλού και την οφιοειδή χάραξη του δρόμου προς Κάτω Βέργα.

Τοπική Κοινότητα Ελαιοχωρίου

Το Ελαιοχώριο, παλιότερα Γιάννιτσα, με πληθυσμό 270, βρίσκεται 12 χλμ. ανατολικά σε σχέση με την Καλαμάτα, σκαρφαλωμένο στις πλαγιές του δυτικού Ταΰγετου, στους πρόποδες του όρους Καλάθι. Το Ελαιοχώρι βρίσκεται στην βορεινή πλαγιά λόφου, στο μέρος που ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Καλάμαι. Είναι αγροτική ορεινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς: Ελαιοχώριο Αράχωβα, Διάσελλα,Μονή Διομόβης και Περιβολάκια. Καταλαμβάνει έκταση 24.448 στρεμμάτων. Σημαντική για την περιοχή είναι η ίδρυση της μονής Δημιόβης η οποία στις 15 Αυγούστου αποτελεί κέντρο προσέλκυσης πολλών επισκεπτών.

Τοπική Κοινότητα Καρβελίου

Το Καρβέλι ή παλιότερα Κουτσαβά Καρβέλι έχει πληθυσμό 63 κατοίκους και είναι ένα από τα χωριά του δυτικού Ταϋγέτου. Είναι αγροτική ορεινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς : Καρβελίου, Αγίας Τριάδος, Εμιαλών, Κάτω Καρβέλι. Καταλαμβάνει έκταση 29.891 στρέμματα. Βρίσκεται στους βορειοδυτικούς πρόποδες του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 650 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, και σε απόσταση 20 χιλ. Β.Α της Καλαμάτας απέναντι από το χωριό Λαδά.

Τοπική Κοινότητα Λαδά

Το Λαδά ή παλιότερα Κουτσαβά Λαδά είναι ένα από τα χωριά του δυτικού Ταϋγέτου. Είναι αγροτική ορεινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς: Λαδάς, Αγία Μαρίνα, Άγιος Βασίλειος. Η Τοπική Κοινότητα Λαδά έχει έκταση 12.597 στρέμματα. Βρίσκεται στους βορειοδυτικούς πρόποδες του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 680 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, 24 χιλιόμετρα από τη Καλαμάτα. Έχει πληθυσμό 85 κατοίκων.

Τοπική Κοινότητα Λαιίκων

Τα Λαίϊκα είναι αγροτική ορεινή περιοχή και αποτελείται από τους οικισμούς: Λαίϊκα, Κατσαραίϊκα, Ξηροκάμπι και Σπιτάκια. Βρίσκονται 4χλμ. δυτικά της Καλαμάτας. Το σύμπλεγμα των Λαιΐκων συνδέεται με το Εθνικό Οδικό Δίκτυο και την Καλαμάτα με μία κύρια σύνδεση ασφαλτοστρωμένης οδού. Η κοινότητα έχει πληθυσμό 1.253 κατοίκων.

Τοπική Κοινότητα Μικρής Μαντίνειας

Η Μικρή Μαντίνεια είναι αγροτική ημιορεινή περιοχή με πληθυσμό 705 κατοίκους. Βρίσκεται 11 χλμ. νοτιοανατολικά της Καλαμάτας και περιλαμβάνει τον ομώνυμο παραθαλάσσιο οικισμό και τον ημιορεινό οικισμό Παλιό Χωριό. Αποτελεί δημοφιλές τουριστικό θέρετρο. Βρίσκεται σε υψόμετρο 160 μ.

Τοπική Κοινότητα Νέδουσας

Η Νέδουσα ή παλιότερα Μεγάλη Αναστάσοβα είναι αγροτική ορεινή περιοχή με πληθυσμό 135 κατοίκων και βρίσκεται στις βορειοδυτικούς πρόποδες του Ταϋγέτου και σε απόσταση 24 χιλ. από τη Καλαμάτα. Είναι γνωστή για το καρναβάλι της με στοιχεία από την αρχαία διονυσιακή λατρεία. Η Νέδουσα είναι ο πιο απομακρυσμένος οικισμός της Δ.Ε. Καλαμάτας και η πρόσβαση σε αυτόν γίνεται, κυρίως, από ασφαλτοστρωμένη οδό που συνδέει τον οικισμό με το ΕΟΔ Καλαμάτας – Σπάρτης.

Τοπική Κοινότητα Πηγών

Οι Πηγές ή παλιότερα μικρή Αναστάσοβα είναι ένα από τα χωριά του δυτικού Ταϋγέτου. Είναι αγροτική ορεινή περιοχή με πληθυσμό 85 κατοίκων και αποτελείται από τους οικισμούς: Πηγές και Σκουρόλακκος. Έχει έκταση 11.492 στρέμματα. Βρίσκεται στους βορειοδυτικούς πρόποδες του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 760 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, και σε απόσταση 27 χιλ. από την Καλαμάτα. Ανατολικά φθάνει μέχρι την κορυφή του Ταϋγέτου και δυτικά μέχρι το ποτάμι της Καλαμάτας τον Νέδοντα.

Τοπική Κοινότητα Σπερχογείας

Η Σπερχογεία είναι αγροτική πεδινή περιοχή και βρίσκεται βορειοδυτικά της Καλαμάτας από την οποία απέχει 7 χλμ. Επί τουρκοκρατίας ονομαζόταν Κουρτσαούσι. Η Σπερχογεία συνδέεται άμεσα με το παλιό εθνικό οδικό δίκτυο προς Μεγαλόπολη – Αθήνα. Παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια αύξηση του πληθυσμού και δημιουργία νέων οικισμών γύρω από το κέντρο του χωριού και κυρίως βόρεια. Οι κάτοικοί της ασχολούνται και με την κτηνοτροφία καθώς επίσης και με γεωργικές καλλιέργειες. Η Σπερχογεία έχει πληθυσμό 830 κατοίκων.